Resim.1: Fry’s adlı çikolata üreticisinin, 1914 yılında piyasaya sürdüğü ve sütlü çikolatayla kaplı, gül tatlı Türk lokumundan oluşan, çikolatalı tatlı Fry’s Turkish Delight.
Resim.2: İkiye ayrılmış Fry’s Turkish Delight çikolatalı tatlısı
Resim.3: İngiliz Kuveykır tüccar ve banker, Barclay’s bankasının kurucusu David Barclay’in portresi.
ABD firması Kraft’a satılmış olan, Cadbury, Kuveykırlar’ca kurulmuş olan, birkaç İngiliz şirketinden birisidir. Ancak çikolata sanayinde böyle bir hakimiyeti nasıl kazandılar ve neden iş alanında bu kadar başarılı oldular?
Sanayiden çok, toplumsal yeniliğin savunulmasıyla daha ilgili olan bir mezhep topluluğu açısından, Kuveykırlar, aile işi alanında, etkileyici bir liste oluşturdular.
Barclays ve Lloyds bankaları, Clarks ayakkabıları, Bryant & May kibritleri ve Huntley & Palmers ve Carrs bisküvi şirketleri; barışsever topluluğun üyelerince kurulmuş şirketlerden, sadece, birkaçıdır.
Resim.4: Rowntree’s İngiliz şekerleme Şirketi’nin logosu
Ancak şekerleme alanı konusunda, Birmingham’lı Cadbury, Bristol’lü Fry’s ve York’lu Rowntree’s, bir asırdan daha uzun süren, güçlü tekeller oluşturmuşlardır.
KUVEYKIRLAR’IN TARİHİ
- Dostlar Cemiyeti, 1650’lerde, İngiltere’de, George Fox tarafından kurulmuştur.
- Barışsever mezhep topluluğu, tüm insanlara, eşit olarak değer verir ve hepimizde, Tanrı’dan, bir parça olduğuna inanır.
- İsmi, kökenini, ya kurucusunun, önyargıca ( cezaları, az olması bakımından, pek önemli sayılmayan davaları inceleyerek, sonuca bağlamakla görevli ve yargıçlar yasasına bağlı, tek yargıç ), Tanrı’nın adını söylerken titremesinden (quake) ya da dinsel deneyim ile ilişkili olarak, titremekten almaktadır
- Günümüzde, Büyük Britanya’da, yaklaşık, 17.000; tüm dünyada ise, 210.000 kuveykır mensubu bulunmaktadır.
Resim.5: Anglikan Kilisesi muhalifi ve Kuveykırlar mezhebinin kurucusu George Fox (1624-1691)
Bu başarı, Kuveykırlar’ın az sayıda olması göz önüne alındığında, daha da dikkate
değer bir hal almaktadır. 1851’de, İngiltere’deki, İskoçya’daki ve Galler’deki 21 milyonluk nüfusun, sadece, yaklaşık, 1.400’de birini oluşturuyorlardı ve bu da oran olarak, % 0,1’den daha da düşüktü.
Kuveykır tarihçisi Helen Rowlands’a göre, çikolataya yönelim, alkolün neden olduğuna inanılan acıya ve yoksunluğa karşı, bir tepki olarak, 19. yüzyılda, kakao içecekleriyle başladı.
Bayan Rowlands şunları söylüyor: “Kuveykırlar ve diğer Anglikan kilisesine bağlı olmayanlar, dönemlerinde, nüfusun genelindeki yanlış alkol kullanımından endişe etmelerinden ötürü, içki aleyhindeki harekete katıldılar.”
“Kakao, ucuz ve hazır içecek temin etmenin bir yoluydu. Sağlıklıydı, çünkü güvenilir su kaynakları bulunmadığında, onu yapmak için, suyu kaynatmak zorundaydınız.”
“Pek çoğu, işlerine, içinde herşey bulunan bakkal ve aynı zamanda, kardeşlik cemiyeti olarak, başlamış olan, üreticiler arasında, dostça bir rekabet vardı.”
“Aralarında, güçlü bağlantılar vardı. Birbirlerini, kiliseye dayalı yaşamlarımdan tanıyorlardı ve toplumdan dışlanmalarından ve zulum görmelerinden dolayı, güçlü bir birbirlerini kurtarmaları gerektiği duygularına sahiptiler.”
“Böylece, kişisel olduğu kadar, güçlü iş ağları geliştirdiler.”
Kalıp çikolatalar üretmeye yöneldikleri için, Victoria dönemi Kuveykır şirketleri, en gelişmiş makineleri satın alıp, diğer üreticilere karşı rekabet üstünlüğü sağladılar.
Diğer avantajları ise; adalet, eşitlik ve toplumsal reform arayışlarına paralel olarak gelişen dürüstlük ve güvenilirlik konusundaki ünleriydi.
Bayan Rowlands, “Ürünler için, ilk defa, sabit fiyat uygulayanlar arasındaydılar. Önceden, trampa (malın malla değişimi) çok yapılıyordu, ancak Kuveykırlar, ‘hayır, biz, ürünler için fiyat ve “sabit bir fiyat” açıklayacağız’ diyorlardı.”, diye belirtti.
“Halk takdir ediyordu ve Kuveykır iş adamları ile nerede durduklarını biliyorlardı – onlar, kendilerine zarar vermeden, geçimlerini sağlamak için, yanlarındaydılar”, diye de ekledi.
Bu etik yaklaşım, Kuveykır perakendecilerine, kızgın rakipleri karşısında bir rekabet üstünlüğü sağladı, çünkü onların müşterileri, kazıklanmadıklarını ve uygun bir fiyat elde etmek için, sıkı pazarlık yapmak zorunda olmadıklarını biliyorlardı.
Resim.6: Birmingham’ın güney yakasındaki Bournville işçi Köyü’ndeki dükkanlar
Okulları, boş zaman tesisleri ve parklarıyla eksiksiz hale getirilmiş Bournville işçi köyünü inşa etmiş olan, çok uluslu şekerleme şirketi Cadbury, emeklilik maaşı karşılığı ayıran ve kantin sağlayan ilk firmalar arasındaydı.
Onlar, ayrıca, sağlıklı bir iş gücünün, verimli bir iş gücü olduğuna biliyorlardı ve Britanya’da, halen, çocuk işçilerin bulunduğu bir dönemde, doktorlar ve diş hekimleri istihdam etmişlerdi.
Bayan Rowlands, kanıtların, yeni etik duruşun, başarılı bir işe neden olduğunu gösterdiğini, ancak diğer firmaların, buna, o dönemde, nasıl baktıklarının belli olmadığını, şöyle ifade etmektedir:
” Kuveykırlar, böyle davranan tek topluluk değillerdi ama onlar, bunun öncülerinden biriydiler. İnanç esaslı güdülenme ile iş arasındaki bağlantı, çok açıktı ve muhtemelen, diğerleri içerisinde, daha az ortada idi.”
Kuveykırlar, kurulu Kilise’ye karşı bir protesto olarak oluşturulmuşlardı; üyeleri ise, çetrefil bir halde, üniversitelerden dışlanmışlar ve diğer Kilise kurallarına uymayan topluluklarla birlikte, pek çok kamu ve yurttaşlık görevlerinden yoksun bırakılmışlardı.
Resim.7: Miras listesine alınmış, Avustralya’nın Sydney şehrindeki, genellikle ibadet buluşmasının yapıldığı, Kuveykırlar toplantı evi.
Bu nedenle, doktorluk ve polislik gibi meslekler, onlara açık değillerdi ve pek çoğunun, iş ve ticarete yönelmiş olmasının nedeni de, böyle açıklanmaktadır.
Bayan Rowlands, “18. ve 19. yüzyıl sırasında, Kilise kurallarına uymayan topluluklar, üniversitelerden yoksun bırakılmışlardı. Diploma almak için, icra eden bir Anglikan olmak zorundaydınız”, demekte ve sözlerini şöyle sürdürmektedir: “Fikirsel yol almış olabilecek bir sürü orta halli, ticaret ve sanayiye girişmiş ve yeteneklerinden, o alanlarda, adamakıllı yararlanılmıştı.”
Kuveykırlar arasında, yaratıcı bir özellik ve bilim merakı vardı ve ( Britanya demir sanayini kurmuş ve kok kömürünü kullanarak, ilk defa, demir filizinin dökümünü yapmış, İngiltere, Batı Midlands bölgesi, Shropshire Kontluğu, Coalbrookdale köyünden ) Abraham Darby ve kuşaklarının yanında, ( Galler’e, haddehanede, teneke levha üretimini getirmiş ) Hanbury ailesi, onların tipik örneklerindenlerdi.
Ayrıca, barışsever duruşları, yeni pazarlar da yaratmıştı. Rakiplerinin aksine, Darby ailesi, Napolyon Savaşları sırasında, top üretmeyi reddetmiş ve bunun yerine, silahlara göre, daha kazançlı bir sanayi olduğunu kanıtlamış olan, yurt içi demir eşyaya yoğunlaşmıştı.
1820’lerde, Pease ailesi, Kuveykır Hattı olarak bilinen, buharlı lokomotiflerin kullanıldığı ilk halka açık demiryolu olan, Stockton-Darlington güzergahının ilk tren işletmecisiydi ve Kuveykırlar, eczacılıkta (Allen and Hanburys Ltd ilaç şirketi), kimyevi maddelerde (kibrit sanayide kullanılan potasyum klorat ve beyaz fosfor üreticisi Albright & Wilson Ltd ve J. and E. Sturge & Co.) ve mühendislikte (“Ransomes of Ipswich” tarım makineleri şirketi ) de etkili olmuşlardı.
Doğal Anamalcılar
Ama onlar, aynı zamanda, kendi dönemlerinin insanlarıydılar ve evlenen bayanları işten ayrılmaya zorlamışlar ve daha sonra, Birleşik Krallık’ın köle ticaretiyle mücadelesini başlatmalarına rağmen, köleleri, Karayipler’deki şeker kamışı tarlalarında çalıştırmışlardı.
Resim.8: İngiltere’nin Coventry şehrindeki Warwick Devlet Araştırma Üniversitesi’nin Yazarlık Fakültesi öğretim görevlisi, gezi yazarı ve romancı Sarah Moss
“Chocolate: A Gobal History (Edible)” kitabını Yazmış olan, romancı, gezi yazarı ve öğretim görevlisi Sarah Moss, Kuveykırların köle tarlalarındaki koşulların, diğerlerinden daha iyi bulunmuş olabileceğini ancak “bunun, hiç şüphesiz, yine de, kölelik olduğunu” belirtmektedir.
Yazar, Kuveykır şekerlemecilerinin, iyi ve emniyetli fabrika koşulları sayesinde, güvenilir olarak görüldüğünü ve bunun da, o dönemdeki genel eğilimin tersi olduğunu açıklamaktadır.
Yazar, “Tatlıların kirlenmesi, 19. asırda, büyük bir sorundu. Sülüğen, zehirli olan, yaygın bir tatlı renklendiricisiydi ve çikolataya, ömrünü uzatmak için, tuğla tozu ilave ediliyordu.”, diye anlatmaktadır.
Yazar, ayrıca, şu sözleriyle, Kuveykırların dinsel inanç ve özgüven durumlarının, onları, doğal anamalcı yaptıklarına inanmaktadır:
” Kilise kurallarına uymayan topluluklar, bireyin kurtuluşu için gereken sorumluluk yükünü üstlenmektedirler. Kuveykırların, herhangi bir papazlık türü yoktur. Bu hayat yaklaşımı, başarılı anamalcılığın ilk örneğidir: sadece ilerlersiniz, sadece siz ve sistemsiniz ve de, hiçbir refah devleti olmadan.”
1870’li yıllarda, Oxford ve Cambridge Üniversiteleri, yeni meslekler ve fırsatlar yaratarak, Kuveykırları kabul etmeye başladılar.
Kuveykır ilkelerinin, işte ve iş yerinde desteklenmesi için, 2002’de, hayır derneği olarak kurulan Quakers and Business topluluğunun mali işler sorumlusu olan, Paul Whitehouse, bunun, günümüzde, daha az sayıda Kuveykır şirketi bulunmasının nedenini açıklanmasını sağladığını, şöyle açıklamaktadır:
“İnsanlar, geniş ölçüde, farklı meslekleri seçmeye yöneldiler. Artık, insanlar, iş alanına, eskisi kadar yoğunlaşmadılar. Eskiden, en iyi ve parlak olanlar, iş alanına atılırken, artık, her alana dağıldılar ve bu nedenle de dikkat çekmediler.”
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, Kuveykırların sahip olduğu aile işleri, kaybolmaya başladı: çok uluslu şekerleme şirketi, 1969’da, İçecek şirketi Schweppes ile birleşti ve İngiliz şekerleme şirketi Rowntree’s, 1988’de, çok uluslu İsviçre gıda ve içecek şirketi Nestle tarafından satın alındı.
Bayan Rowlands, Kuveykır patronlarında, şirketlerine, tamamen, aile girişimleri olarak tutunmanın, kendilerini, rekabet yönünden zayıf hale getireceği hissi bulunduğunu söylemektedir.
Quaker and Business topluluğu, mazinin etik değerlerini, aynen, günümüzün toplumuna uygulamaya çalışmaktadır ve Kuveykır markası; güçlü, güvenilir ve zaman zaman, sömürülen bir marka olmayı sürdürmektedir.
19. asırda kurulmuş olan, ABD şirketi Quaker Oats, toplulukla hiçbir bağlantısı olmamasına karşın, tahıl gevreği kutularında, geleneksel olarak giyinmiş bir ‘Kuveykır’ın resmini kullanmaktadır.
Kaynak: http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/magazine/8467833.stm
Çeviren: Yalçın Ceylanoğlu
HER HAKKI MAHFUZDUR.
| Evernote her şeyi hatırlamanıza ve çaba sarf etmeden düzenli olmanıza yardımcı olur. Evernote’u İndirin. |
